Ўзбекистонда озиқ-овқат маҳсулотлари орасида сўнгги ойларда энг кўп қимматлагани гўшт бўлди.
Бу ҳақда Марказий банк ўтказган сўровда айтилади. Бу сўровда респондентларнинг 64 фоизи гўшт ва сут нархларининг юқори даражада ўсганини қайд этган.
Хориждан Ўзбекистонга гўшт импорт қиладиган тадбиркорларнинг иддао қилишича, Бош давлат ветеринария инспектори қўяётган сунъий тўсиқлар гўшт нархининг ошишига сабаб бўлмоқда.
Шунингдек, Ўзбекистонда чорвачилик билан шуғулланувчи тадбиркорларга чорва озуқаси учун етарли ер ажратиб берилмаётгани ва ем-хашак нархининг кўтарилиб кетгани ҳам ўз навбатида гўштнинг қимматлашишига сабаб бўляпти.
Ўзбекистонда сўнгги ойларда гўшт нархи шиддат билан кўтарилиб боряпти. Тошкентда бир килограмм лахм гўшт нархи 180 минг, суякли гўшт эса 160 минг сўмга чиқди.
Бу 5 май куни Тошкентнинг Чилонзор мавзесидаги қассобхонадаги нарх. Вилоятларда эса 120-130 минг сўмдан сотиляпти.
Статистика қўмитаси маълумотига кўра, апрель ойида гўшт нархи 2 минг сўмга ошган.
Аммо Озодлик муштарийлари гўшт нархи ойига қарийб ўн минг сўмдан ошиб бораётганини айтмоқдалар.
Ўзи шундай ҳам қозони ойлаб базўр бир парча гўшт кўрадиган аҳолининг камбағал қатламига бу маҳсулотни харид қилиш қийинлашиб боряпти.
Таҳлилчилар гўшт нархининг бирданига ошиб кетганига икки асосий сабабни келтирмоқдалар.
Биринчиси, сўнгги ойларда Ўзбекистонга хориждан импорт қилинадиган гўштнинг камайганлиги. Ўзбекистон асосан Ҳиндистон, Покистон, Монголия, Украина, Беларус каби давлатлардан гўшт импорт қилади.
Ўзбекистонда гўшт импорти билан шуғулланадиган ўнлаб тадбиркор бор. Уларнинг айтишича, Ўзбекистон Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг гўшт импортига қўйган чеклови гўшт нархининг ошишига сабаб бўлди.
Аммо тадбиркорларнинг иддао қилишича, сўнгги олти ой давомида Бош давлат ветеринария инспектори Баҳром Норқобилов ўнлаб тадбиркорга турли баҳоналар билан ветеринария рухсати бермаяпти.
Исми сир қолишини сўраган, гўшт импорти билан шуғулланадиган тадбиркорнинг иддао қилишича, гўшт импорти Ўзбекистонда монополия қилиб олинди ва унда коррупция ҳолатлари авж олган:
“Ўтган йили ноябрь ойида Ўзбекистонга Ҳиндистондан бир фура сифатсиз гўшт келди, буни ветеринария аниқлади деган хабар тарқалди. Уч кундан сўнг уни “яхши гўшт” қилишиб қайта сотувга чиқариб юборишди. Шу воқеадан сўнг тадбиркорларга ветеринария рухсати бермай қўйилди. Покистондаги 8та гўшт комбинати Ўзбекистонда регистрация қилинган бўлса, апрель ойида ўшандан 4 таси қолди, 4 тасини эса қизил рўйхатга тиркаб қўйишди. Биз тадбиркорлар ўша тўртта комбинат раҳбарларига қўнғироқ қилиб сўрасак, улар "биз сизлар билан бошқа ишламаймиз, биз фақат “Осиё дон гуруҳ” ва “Чоп” брендларидаги фирмалар билан ишлаймиз, бу бренднинг раҳбари бизга телефон қилиб, фақат биз билан ишлайсан, бўлмаса Покистондан гўшт олишни тақиқлаймиз деб айтган. Шунинг учун узр, сизлар билан бошқа ҳамкорлик қилмаймиз”, деб айтди”.
Тадбиркорнинг иддао қилишича, Ўзбекистон Давлат ветеринария қўмитаси билан манфаатли ҳамкорлик қиладиган тадбиркорларгина ҳозир гўшт олиб кириш ҳуқуқига эга, қолганларига эса рухсат берилмаяпти:
“Ўзбекистонга гўшт маҳсулотларини импорт қилиш Ветеринария қўмитаси раиси ва унинг ўринбосари томонидан танлаб олинган учта тадбиркор орқали соҳа монополлаштирилмоқда. Сўнгги уч ойдаги гўшт нархларининг кескин ошишининг сабаби айнан шу”.
Озодлик ихтиёрида тадбиркорнинг иддаоларини тасдиқлайдиган ҳужжат йўқ.
Гўшт қимматлашишининг иккинчи сабаби эса, Ўзбекистонда чорвачилик соҳасининг ислоҳ этилмагани ва чорва учун ем-хашакнинг қиммат эканлигида.
"Бозорларда ем нархи кўтарилиб кетган, бир кило кунжарани 6200 сўмдан оляпмиз. 20 миллионга битта мол олсак уни уч ой боқиш керак. Юз кунда 6 килодан ем еган тақдирда 600 кило ем кетади. Бу 6 миллион сўм дегани. Жуда борса 28-30 миллионлик гўшт қилади. Агар бўлса шу ҳам. Гўр ҳам фойда қолмайди", дейди жиззахлик чорвадор Комил.
Қашқадарё вилоят, Шаҳрисабз туманидан бўлган чорвадор Собир Тўраевнинг айтишича, чорвачиликни ривожантириш учун аввало унинг озуқаси керак.
Собир Тўраев ҳукумат дастури асосида хориждан қорамол олиб келган ва мана неча йилдирки унга чорва озуқаси етиштириш учун ер ажратиб берилмаяпти.
"Хориждан кредитга мол сотиб олиб келганимга беш йил бўлди. Ана шу беш йилда мен 15 йилга қаридим. Чунки менга маҳаллий ҳокимият чорвага яраша ер бераман деб ваъда берган эди, лекин ваъдасида турмади. Энди шу қолган молларни сотиб фаолиятимни ҳам тўхтатмоқчиман. Мен президентимиз сўзларидан руҳланиб, сут-гўшт етиштираман, иш ўринлари яратаман деб ният қилгандим. Лекин буларнинг алдовидан чарчадим. Чорвадорни қўллаб қувватлаш ўрнига унга фақат тўсиқ қўйилади. Мана гўшт нархи нега кўтарилиб боряпти?"
Cобиқ иттифоқ даврида ҳам ерни алмашлаб экиш тизими жорий этилган ва чорва озуқаси учун етарли ер майдонлари алмаштирилган эди. Масалан, пахта майдонлари беда, арпа, макккажўхори каби экинлари билан алмашлаб экиларди.
Наманганлик фермер Қосимжон Мамажоновнинг айтишича, ҳозир бу тизим йўқолиб бўлди, асосий эътибор яна пахтага қаратиляпти:
"Ҳозир халқнинг қўлида уй ҳайвонлари камайди, чунки уни боқиш фойдасиз бўлиб қолди. Саабаби бугун бозорда буғдой 3 минг сўмнинг тепасида, оддий кепак ҳам 3 минг сўмдан кам эмас. Шрот ва шелухани гапирмаса ҳам бўлади. Икки-учта фермерни биламан, 50-60тадан моли бор. Лекин чорва озуқаси учун ер ололмайди. Алмашлаб экиш йўқ, ҳаммаёқ пахта бўлиб кетган!"
Чорвадор Собир Тўраевнинг айтишича, токи ҳукумат у чиқарган қарорлар ижросини назорат қилмас экан, хориждан мол олиб келган тадбиркорлар сарсон-саргардон бўлиб юраверар экан, бу соҳада ҳеч қандай ўзгариш бўлмайди.
Таҳлилчилар фикрича, Ўзбекистонда чорвачилик соҳасини яхшилаш учун импортни диверсификация қилиш, қорамолчиликка субсидиялар бериш, чорва емини ишлаб чиқаришни кўпайтириш ва унинг нрахини тушириш, эркин бозорни рағабатлантириш ва чорвачилки хўжаликларини қўллаб қувватлаш зарур.
Лекин ҳозирча, тадбиркор Собир Тўраев сўзларига кўра, Ўзбекистон Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси амалдорлари чиройли галстуклар билан суратга тушишдан бошқасига ярамаяпти.
Форум